کودکان امروز، حاملان برنامه‌های توسعه در آینده هستند. فراهم کردن یک محیط آموزشی شاد و مفرح برای آنها، به منزله سرمایه‌گذاری بلندمدتی است که بازدهی آن دیر یا زود دارد، اما سوخت و سوز ندارد.
در سال‌های اخیر در زمینه شادی و نشاط اجتماعی و اهمیت آن در جامعه تحقیقات متعددی صورت گرفته است. نتایج و یافته‌های اغلب این پژوهش‌ها بیانگر این است که خواسته‌های فطری و نیازهای روانی نقش مهمی در سلامت فرد و جامعه داشته و می‌تواند در فراهم کردن زمینه‌های توسعه جامعه نقش قابل توجهی داشته باشد.
بر همین اساس، از سال ۲۰۰۰ میلادی به بعد سازمان ملل برای تعیین سطح توسعه‌یافتگی کشورها عواملی نظیر شادی و نشاط، امید به آینده، خشنودی و رضایت مندی را مورد توجه قرار داده است.
ایران نیز غافل از این مساله نبوده و در موارد متعدد به این مساله توجه کرده است. یکی از این موارد بند ب» ماده ۹۷ برنامه چهارم توسعه است که به صورت صریح دولت را مکلف کرده تا به منظور پیشگیری و کاهش آسیب های اجتماعی نسبت به تهیه طرح جامعی برای بسط و گسترش روحیه نشاط، شادابی، امیدواری، اعتماد اجتماعی، تعمیق ارزش‌های دینی و هنجارهای اجتماعی اقدام نماید.
بعلاوه، اهمیت اثر این موضوع بر دیگر مسائل جامعه، از قبیل پرخاشگری، خشونت، دعواها و نزاع‌ها می‌گذارد تا جایی است که بارها سعید نمکی»، وزیر بهداشت از کمبود سطح شادی و نشاط اجتماعی در جامعه خبر داده و خواستار ت گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌هایی جهت افزایش میزان نشاط اجتماعی شده است.
براساس تحقیقات و آمار به دست آمده، نرخ شادی در ایران بسیار پایین است و در برنامه ریزی‌های آموزشی نیز یا جایگاهی ندارد و یا بسیار کم به آن توجه میشود. یکی از مشکلات جامعه و مدارسی که از شادی و نشاط غافل هستند، افزایش بیماری‌های مختلف روانی از قبیل افسردگی و اضطراب است. شادی و نشاط به زندگی معنا می‌دهد و در پرتو آن دانش آموزان خصوصأ در دوران نوجوانی و جوانی می‌توانند خود را ساخته و پله‌های ترقی را یکی پس از دیگری طی کنند. تأثیر شادی و نشاط بر یادگیری دانش آموزان، امری غیر قابل انکار است. یادگیری انسان و سازماندهی رفتار نوجوانان در گرو نشاط و شادابی و هیجانات مثبت آن‌هاست. خلاقیت و شکوفایی استعدادها در گرو نشاط و انبساط روحی انجام میشود. یکی از وظایف مهم تربیتی، مدیریت برنامه‌ریزی آموزشی مدارس و تشویق نوجوانان به مشارکت در همه‌ی امور است که با تدوین برنامه‌ریزی آموزشی مناسب به جلب مشارکت دانش آموزان در امور مختلف مدرسه اقدام کنند. این موضوع به دانش آموزان در احساس مفید بودن و دور شدن از انزوا کمک می کند که خود یکی از موارد بانشاط زیستن است.
موفقیت تحصیلی دانش آموزان از موضوعات مهمی است که تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد. نشاط و شادکامی باعث میشود ذهن انسان پویا، زبانش گویا و استعدادش شکوفا گردد. در مدارس پویا، امید به زندگی، موفقیت و کنجکاوی، شادی و طراوت تحصیلی، برانگیزنده و تحقق دهنده استعدادها و نیازهای فطری و مقتضیات آتی دانش آموزان است. در گذشته هدف آموزش و پرورش تربیت عده‌ای فارغ‌التحصیل بوده که فقط بتوانند امرارمعاش کنند. ولی در قرن جدید آموزش و پرورش به این نتیجه رسیده است که سرلوحه‌ی تعلیم و تربیت در یک جمله خلاصه شده است: شوق زندگی کردن را به دانش آموزان بیاموزیم». در حقیقت رشد پایدار ما در گرو شادی پایدار است از طرفی نباید از تأثیر شادی و نشاط بر یادگیری دانش آموزان غافل شد، بنابراین لازم و ضروری است که این شادی در مدارس ایجاد و مدیریت شود. این را نباید فراموش کرد که جامعه‌ی علمی زنده و پویا، جامعه‌ای است که عوامل شادی در آن فراوان باشد و در برنامه‌ریزی‌های آموزشی نظام‌های مختلف آن، راه‌کارهایی جهت شادابی و نشاط دانش‌آموزان طراحی و تنظیم گردد.
ریچارد کارسون معتقد است که شادمانی حالتی از ذهن است نه رشته‌ای از حوادث. احساسی آرامش‌بخش که می‌توانید همیشه تجربه‌اش کنید و با آن زندگی کنید نه چیزی که برای یافتنش نیاز به جستجو داشته باشید. شادمانی در خارج از وجود شما نیست بلکه یک احساس است. دیوید مایرز، سلامت روانی فرد را در میزان داشتن سرخوشی فرد می‌داند و سرخوشی (خوشحالی) را چنین تعریف می‌کند: نوعی احساس امنیت. احساس این که زندگی به طور کلی به خوبی می‌گذرد.» این حالت خوشی و نشاط زودگذر نیست و دارای دوام نسبتأ پایداری است که بستگی به عوامل متعددی دارد. خوشحالی به سن یا میزان درآمد، مرد یا زن بستگی ندارد، ولی به بعضی خصوصیات شخصیت فرد و مهارت‌های او، داشتن روابط نزدیک با دیگران و برخورداری از اعتقادات مذهبی و عمل کردن به آنها مربوط است.
ترقی هر کشور رابطه‌ی مستقیم با پیشرفت علم و تکنولوژی آن کشور دارد. پیشرفت علمی نیز زمانی حاصل میشود که افراد خلاق و متفکر تربیت شده باشند. پیشرفت تحصیلی به معنی افزایش میزان یادگیری، سطح نمرات و قبولی دانش آموزان در دروس و پایه‌ی تحصیلی میباشد و همه این‌ها به روحیه‌ی مثبت دانش آموزان بستگی دارد که بازهم به تأثیر شادی و نشاط بر یادگیری دانش آموزان برمی‌گردیم.
خانواده مهم‌ترین نقش را در ایجاد شادابی در فرزند خود ایفا می‌کند. تربیت فرزند از بدو تولد و ایجاد شادی و نشاط در او و پیوند خانواده و مدرسه و تعامل این دو با هم، می‌تواند روش مؤثری برای ایجاد شادابی در فرزند او پیدا و اجرا کند. برخی از والدین به دلیل نداشتن شناخت کافی از فرزندان خود و نیازها و استعدادهای آنها و همچنین ویژگی‌های سنی فرزندانشان در سنین مختلف، نمی‌توانند نقش خود را در نظارت و حمایت صحیح از فرزندانشان به خوبی ایفا کنند. در نتیجه نه تنها باعث افت تحصیلی در فرزندان خود می‌شوند، بلکه روز به روز از آنها فاصله می‌گیرند. والدین می‌توانند با ارتباط مستمر با مدارس، شرکت منظم در جلسات انجمن اولیاء و مربیان و کلاس‌های آموزشی با ویژگی‌ها و نیازهای فرزندان خود در دوره‌های مختلف سنی آشنا شوند و نقش خود را در حمایت و نظارت از آنها به خوبی ایفا کنند.
معلم و روحیه‌ی او یکی از عواملی است که باعث ایجاد حس مثبت و منفی در دانش آموزان میشود. معلم آهنگ و فضا و جو کلاس درس را تنظیم می‌کند. برای پرورش روح دانش آموزان باید روح معلم شاد باشد. معلمانی که نمی‌توانند حضور توان‌مند در کلاس داشته باشند، از لحاظ انتقال فکری با دانش آموزان هماهنگ نیستند و برای پاسخ‌گویی به دانش آموزان آمادگی ندارند. اگر دانش آموزان بدانند چه باید بخوانند، چرا باید بخوانند، دروسی که باید بخوانند چه سودی در آینده‌ی نزدیک و دور برای آنها دارد، موارد کاربرد دروس در جامعه کجاست و چگونه مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ اهداف برای آنها روشن میشود و به درس و معلم خود رغبت پیدا می‌کنند و محیط کلاس و مدرسه برای آنها شاد و نشاط‌آفرین میشود. پس معلم باید با انواع روش‌های تدریس ، تشویق و تنبیه آشنایی داشته باشد و همواره اطلاعاتش به روز باشد.
جو مدرسه می‌تواند بر اساس وفاداری و هم‌دلی سازماندهی شود یا افراد را در دو سوی یک دیوار بلند ناامنی و بی‌اعتمادی قرار دهد. داشتن فرصت‌های برابر، خودی محسوب شدن، پذیرفته شدن و تمایل به همکاری چند جانبه، از جمله مولفه‌های جو مدرسه میباشد.
مدارس و محیط های آموزشی كه به نوعی خانه دوم برای فرزندان ما به شمار می آیند، نیازمند فضایی شاد و نشاط آفرینند؛ فضایی كه در كنار ایجاد علاقه مندی بیشتر دانش آموزان به محیط آموزشی، بستر بروز خلاقیت ها خواهد شد.
نظام آموزش و پرورش بی شك نقشی مهم در بروز خلاقیت افراد دارد. برای این منظور سیستم آموزشی به رغم بسیاری از مشكلات و نارسایی های موجود، باید به سمت بهبود و ارتقای شاخص ها و امكانات خود گام بردارد. یكی از این شاخص ها، شادی و نشاط در مدارس و محیط های آموزشی است، چرا كه دانش آموزان در فضای شاد انگیزه بیشتری برای حضور فعال در مدرسه خواهند داشت؛ فضایی كه می تواند زمینه بروز و ظهور خلاقیت ها باشد.
شادی و نشاط یكی از ضرورت های جامعه است كه می تواند به پویایی و سرزندگی آن منجر شود و با ایجاد خلاقیت و انگیزه در میان افراد به پیشرفت جامعه یاری رساند.
این روزها اما آمارها و گزارش های خوبی از وضعیت شادی و نشاط در جامعه ایران به گوش نمی رسد و طبق آمارهای جهانی، ایران در میان كشورهای جهان از رتبه پایینی در زمینه شادی برخوردار است. لاجرم محیط های آموزشی ما نیز از این شرایط جدا نیستند.
این در حالی است كه در آموزه های دینی و فرهنگ ملی ما به دفعات بر اهمیت نشاط و شادی تاكید شده است. در قرآن كریم، مفهوم شادی بارها با الفاظی مانند فرح، فرحوا، تفرح، تفرحوا، تفرحون، یفرح، فرحون و فرحین» آمده است.
خداوند در آیه 58 سوره یونس» می فرماید: بگو به فضل و رحمت خدا باید خوشحال شوند كه از آنچه گردآوری كرده اند بهتر است.(قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِكَ فَلْیَفْرَحُوا هُوَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ)
در حكمت 8 نهج البلاغه» نیز از حضرت علی (ع) نقل شده است: این دل ها همانند بدن ها خسته و افسرده می شوند و نیاز به استراحت دارند، در این حال، نكته های زیبا و نشاط انگیز برای آنها انتخاب كنید.
در كنار فرهنگ دینی ما، فرهنگ كهن ایران زمین هم سرشار از نمادهای شادی و نشاط است كه آیین ها و جشن های شادی چون یلدا» و نوروز» از جمله این نمادها هستند.
استفاده از رنگ های مختلف در كلاس ها، فضاهای آموزشی و دیوار نگارهای حیاط مدرسه، همانند موتور محرك افزایش قدرت یادگیری دانش آموزان عمل می كند كه راندمان آموزشی را بالا می برد.
طبیعت اطراف ما، سرشار از رنگ هایی است كه دیدن آن ها، بسته به احساس فردی، شادی و نشاط آور است و هر یك تاثیرات متفاوتی بر ذهن و روان ما دارد.
به بیانی دیگر، رنگ ها، فرد را در شناخت بهتری از وضعیت روحی و ضمیر ناخودآگاه و محیط اطراف خود یاری می كنند. به همین علت، از تاثیر رنگ ها بر مسایل آموزشی و یادگیری نباید غافل ماند چرا كه به گفته روانشناسان محیطی، 80 درصد اطلاعات دریافت شده مغز، از راه بینایی به دست می آید. همچنین استفاده از رنگ در فضای آموزشی و كلاس های درس، سرعت یادگیری وگیرایی دانش آموزان را افزایش داده و به عنوان محرك حس بینایی، به بهبود قدرت یادگیری و ماندگاری اطلاعات كمك می كند.
اهمیت به رنگ متاسفانه در فضاهای آموزشی كشورمان به دست فراموشی سپرده شده و در ساخت مدارس، تنها به ایمنی و تعداد كلاس ها برای گنجاندن دانش آموزان بیشتر دقت می شود و به تاثیر رنگ ها بر یادگیری و شادی آوری به دانش آموزان توجهی نمی شود.
در مدارس و فضاهای آموزشی ما، متخصصان هنری و روانشناسی جایگاهی ندارند و كمتر به مسایل روحی روانی توجه می شود. حال آن كه با راهنمایی و مشاوره و استفاده از تجارب آنان می توان فضای آموزش و پرورش را به گونه ای طراحی كرد كه شاهد اثربخشی رنگ ها در افزایش راندمان آموزشی باشیم.
لباس فرم مناسب دانش‌آموزان می‌تواند تاثیر بسزایی در ایجاد روحیه نشاط و شادی در مدارس داشته باشد. لباس فرم مناسب دانش‌آموزان می‌تواند تاثیر بسزایی در ایجاد روحیه نشاط و شادی در مدارس و احساس امنیت آنان در مدرسه و خارج از آن داشته باشد.
در فرهنگ غنی اسلامی تاکید فراوانی بر حمایت از قشر ضعیف شده است که از این نظر لباس فرم یکسان و یک‌رنگ نقش ویژه‌ای در کاهش فاصله طبقاتی داشته و می‌تواند موجب آن شود که هیچ دانش‌آموز کم بضاعتی احساس کمبود و سرخوردگی نکند.
وظیفه آموزش و پرورش تسهیل‌گری و همکاری همه‌جانبه است؛ بنابراین باید هر آنچه که در توان داریم به کار گیریم تا این امر به نحو احسن توسط مدارس اجرایی شود، اما در این بین نباید از مشارکت اولیا غافل شد. نقش انجمن اولیا در پیکره آموزش و پرورش بسیار حساس و موثر است به همین دلیل مشارکت انجمن اولیا در امر ساماندهی لباس ضرورت دارد .
طرح ساماندهی لباس فرم مدارس، فرصتی مناسب جهت اشتغاایی و تحقق شعار رونق تولید و اشاعه فرهنگ مصرف کالای ایرانی است و اگر این مهم انجام شود شاهد شکوفایی اقتصادی و دلگرمی تولیدکنندگان خواهیم بود.
رسیدگی به مشکلات دانش‌آموزان بی‌بضاعت از جمله دغدغه‌های اصلی آموزش و پرورش بوده و در این راستا سعی بر این است که در سال تحصیلی پیش‌رو در وهله اول دانش‌آموزان بی‌بضاعت شناسایی شده و در مرحله بعد جهت حمایت از آنها با استفاده از ظرفیت نهادهایی مثل کمیته امداد، مجمع خیرین و . تدابیری اندیشیده شود .
انتظار می‌رود ساماندهی و نظارت بهتر و جدی‌تری در خصوص توزیع لباس فرم مدارس انجام شود تا حقی از اولیا و دانش‌آموزان ضایع نشود.
در آموزش قرآن کریم، در هر مرحلهای، اعم از آموزش روخوانی و روانخوانی یا مفاهیم و مانند آن، باید سعی شود که علاقه دانش‌آموزان نسبت به درس و کلاس افزایش یابد و شور و شوقی برای این کار در آنها به وجود آید.این اشتیاق با راههایی که معلم در کلاس پیش میگیرد و روشهایی که به اجرا درمیآورد، باید زیادتر شود و تا پایان درس و کلاس باقی بماند.
1.برگزاری کلاس قرآن، خارج از کلاس درس. تا حد امکان سعی میکردم، کلاس قرآن در نمازخانه مدرسه برگزار شود.این مسأله سبب میشد که کلاس از حالت یکنواخت درسی خارج شود و شکل مخصوص کلاس قرآن به خود بگیرد.البته در یکی دو مدرسه هم که مسجد در کنار مدرسه یا
چند تجربه در جذب دانش‌آموزان به آموزش قرآن کریم
نزدیک مدرسه بود، ضمن هماهنگی با هیأت امنا و امام جماعت مسجد و مدیر مدرسه، بیشتر کلاس‌ها را در مسجد برگزار میکردم.
2.استفاده از رحل برای تلاوت قرآن کریم.سعی میکردم که به تعداد دانش‌آموزان، رحل تهیه شود؛حال به صورت خرید یا در صورت امکان، امانت یا به هر شکل ممکن دیگر.در بعضی از کلاس‌ها هم که رحل به اندازه کافی نبود، از جعبههای یک اندازه که بخشی از آن بریده شده و برای استفاده مناسب شده بود، استفاده میکردیم.
کمکم که تعدادی رحل تهیه میشد، آنها را به کسانی میدادیم که مرحلهای از آموزش قرآن را گذرانده بودند و یا در اثر تمرین و ممارست، موفق به یادگیری روخوانی یا مفاهیم و.شده بودند.این امر سبب تشویق دیگران برای یادگیری میشد.
3.وضو گرفتن برای حضور در کلاس.دانش‌آموزان را برای شرکت در کلاس، به وضو گرفتن تشویق میکردم.البته داشتن طهارت هنگام دست زدن به کلمات و آیات و غیره توصیه میشد، ولی معمولا اام و اجباری در کار نبود.البته معمولا قریب به اتفاق دانش‌آموزان با وضو در کلاس قرآن حاضر میشدند.
4.شرح ضربالمثلهای قرآنی.آیات یا قسمتهایی از آنها را که به صورت مثال یا ضربالمثل در صحبتهای روزمره به کار میروند، در کلاس میگفتم و به دانش‌آموزان توصیه میکردم که این آیات را در دفتری یادداشت کنند، مفهوم و موارد استفاده آنها را نیز بنویسند؛مانند:انما المؤمنون اخوه، لیس للانسان الا ما سعی، ان مع العسر یسری، ان النفس الاماره بالسوء الا ما رحم ربّیو موارد دیگر.
5.حفظ و ترجمه دعاهای قرآنی، برای خواندن و تکرار دعاها و همچنین تلاوت آنها در قنوت نماز و غیره.توصیه به آموزش و یادگیری دعاهایی که خداوند به بندگان خود برای درخواست نیازشان دستور فرموده است، علاوه بر اثر مثبت و سازنده در فرد، سبب تشویق به یادگیری میشود.
درباره این سایت